El contenido de esta página requiere una versión más reciente de Adobe Flash Player.

Obtener Adobe Flash Player

Letra I

i. f. Pu’ae guaranímeicha ipúva.

ibérico, ca. adj. Españagua.

ibis. f. Karãu, guyra karuguapegua.

iceberg. m. Yrypy’a tuicha vevúi.

ictericia. f. Tirísia.

ictiófago, ga. adj. Pira uha.

ida. f. Ho, jeho.

idea. f. Temimo’ã, apytu’ũroky.

ideal. adj. Porãite. 2. m. Potapyrã.

idealista. adj. Pota porãva, imo’ãporãva. U. t. c. s.

idealizar. tr. Moporã akãme, mboyvate ñe’ẽme.

idéntico, ca. adj. Peteĩcha, ojojáva.

identidad. f. Rekotee.

ideología. f. Potapyre mbo’e.

idioma. m. Ñe’ẽ. i. guaraní. Avañe’ẽ, guarani. i. español: Karaiñe’ẽ.

idiomático, ca. adj. Ñe’ẽ rehegua.

idiosincrasia. f. Teko.

idiota. adj. Tarova, výro, výra, tavy, tavyrai. U. t. c. s.

idólatra. adj. Ohayhúva mba’e rei Tupãicha. U. t. c. s.

idolatrar. tr. Hayhu eterei.

ídolo. m. Hayhupy, tupã gua’u, tupã gua’u ra’anga.

idoneidad. f. Katupyry, teko ha’eve.

idóneo, a. adj. Katupyry, ha’eve.

iglesia. f. Tupão.

ígneo, a. adj. Tata rehegua.

ignominia. f. Tembiapo vai eterei.

ignominiosamente. adv. Tembiapo vai etereihápe.

ignominioso, sa. adj. Vai etereíva, hembiapo vaíva.

ignorancia. f. Kuaa’ỹ, tavy, teko tavy.

ignorante. adj. Tavy, ndoikuaáiva.

ignorar. tr. Kuaa’ỹ peteĩ mba’e. 2. Ñembokuaa’ỹ, ñembotavy.

igual. adj. Javeve, ha’ete, peteĩcha, javegua, joja. iguales. Juehegua. 2. m. y f. Jave, javegua, jojaha, ha’éicha. i. que él, ella. Hesegua. sin i. Jojaha’ỹva.

igualar. tr. Mbojoja.

igualdad. f. Joja, tekojoja.

igualmente. adv. Joja, peteĩcha.

iguana. f. Teju, teju guasu.

ijada. f., ijar. m. Perevy, veríha.

ilegal. adj. Kañy, máu, hekope’ỹva.

ilícitamente. adv. Avýpe, teko avýpe, henda’ỹme.

ilícito, ta. adj. Avy, hendape’ỹ, ikatu’ỹva jejapo.

ilimitado, da. adj. Apyve’ỹ, apyra’ỹ.

iluminación. f. Tesape, tendy.

iluminar. tr. Hesape, myesakã.

ilusión. f. Andu avy, kuaa avy.

ilusionar. tr. Moñandu avy, mbokuaa avy. 2. prnl. Ñandu avy.

iluso, sa. adj. Javyhára, ñandu avýva. U. t. c. s.

ilustrado, da. adj. Arandu, mba’ekuaáva. 2. Moha’angapyre.

ilustrar. tr. Mbo’e, momarandu. 2. Moha’anga.

ilustre. adj. Jekuaapyre, arandu, herakuã porã. hombre (mujer) i. Karai (kuñakarai) guasu.

imagen. f. Ta’anga, ñeimo’ã.

imaginación. f. Py’amongeta, ñeimo’ã rei.

imaginado, da. adj. Hemimo’ã, ñeimo’ãpyre.

imaginar. tr. Imo’ã rei.

imaginario, ria. adj. Ñeimo’ãva.

imán. m. Itakaru.

imbécil. adj. Výro, výra, tavy, tavyrai.

imberbe. adj. Hendyva’ỹva, hova perõ.

imborrable. adj. Gue’ỹva, je’o’ỹva.

imitación. f. Ñeha’ã, tekora’ã.

imitado, da. adj. Ha’ãmbyre.

imitar. tr. Ha’ã, hekora’ã, ha’anga.

impaciencia. f. Jahéi, kuerái.

impacientar. tr. Jahéi, mbopochy, mbokuerái, monguerái. 2. prnl. Jahéi, pochy, kuerái.

impacto. m. Japi, jejapi.

impalpable. adj. Tumi, hete’ỹ, ikatau’ỹva japoko.

impar. adj. Mokõime ikatu’ỹva oñembovo, namomokõivai.

impartir. tr. Me’ẽ.

impasible. adj. Noñandúiva, ndojehecháiva iñandu.

impedido, da. adj. Marachachã, apa, meguã.

impedimento. m. Jokoha, jejoko.

impedir. tr. Joko, mopa’ã.

impenetrable. adj. Oike’ỹha, hasa’ỹha.

impensadamente. adv. Ñeimo’ã’ỹre.

imperfectamente. adv. Vai vai.

imperfecto, ta. adj. Marã, chae, porã’ỹ.

imperio. m. Tetã guasu. Tetã ambue tetãme omboguýva.

impermeable. adj. Y ojokóva, ndikatúiva ho’ẽ. 2. m. Ama mo’ãha.

impertinente. adj. Moangekóiva, poromoangekóiva.

ímpetu. m. Mbarete, mbaretekue, hatãha, py’aguasu.

impetuosamente. adv. Mbarete pópe, py’aguasúpe.

impío, a. adj. Tupãme ombohováiva.

implacable. adj. Ñoñyrõséiva.

implicación. f. Ñemboja tembiapo vaípe.

implicado, da. adj. Ñembojáva tembiapo vaípe.

implicar. tr. Mboja, mbojavo’ói.

implícitamente. adv. Ja’e’ỹme, tesa’ãme.

implícito, ta. adj. Ja’e’ỹre ojekuaáva.

implorar. tr. Jerure asy, ñepomoĩ.

imponente. adj. Posogue, popeno, poro’o, hechapyrã.

impopular. adj. Ndojehayhúiva.

importado, da. adj. Jerupyre ambue tetãgui.

importancia. f. Mba’eguasu reko. sin i. Rei. cosa sin i. Jagua ry’ái. de poca i. Karape.

importante. adj. Guasu. cosa i. Mba’e guasu. poco i. Chu’i.

importunar. tr. Myangekói, muangekói, moangekói.

imposibilidad. f. Ikatu’ỹha.

imposibilitar. tr. Joko, jokouka, mbokatu’ỹ.

imposible. adj. Ikatu’ỹva, apo’ỹmby.

imposición. f. Tembiapoukapy, jejopy.

impostergable. adj. Ikatu’ỹva ñamboareve.

impostor, ra. adj. Japúpe ombyekoviáva tapichápe.

impostura. f. Japu.

impotente. adj. Pu’aka’ỹva, kangy. 2. Hembo atã’ỹva.

impregnar. tr. Mona, mbohykuepa, moakỹmba.

imprenta. f. Kuatiañe’ẽ apoha.

imprescindible. adj. Tekotevẽkuete, hejapyrã’ỹ.

impresión. f. Py’a atõi. 2. Pore. 3. Kuatiañe’ẽ apo.

impresionar. tr. Mbopy’arasa, ñanduka, mopirĩ, mombáy.

impreso, sa. adj. Kuatiápe jejopypyre.

impresor, ra. m. y f. Kuatiañe’ẽ jopyha apohára.

imprevisto, ta. adj. Ñeimo’ã’ỹ, ñeha’arõ’ỹ.

imprimir. tr. Kuatia jopy, japo kuatiañe’ẽ.

improductivo, va. adj. Oĩ reíva, hi’a’ỹva.

improperio. m. Ñe’ẽ ky’a, ja’o pohýi.

impropiamente. adv. Rekope’ỹme, henda’ỹme.

impropio, a. adj. Hekope’ỹ. i. de alguien. Hesegua’ỹ.

improvisado, a. adj. Ouháicha ojejapóva.

improvisar. tr. Japo ouháicha.

improviso, de i. exp. Sapy’a.

imprudencia. f. Ñangareko’ỹ, tarova.

imprudente. adj. Oñangareko’ỹva, tarova.

impúber. adj. Mitã rusu. U. t. c. s.

impudicia. f. Tie’ỹ, teko ky’a.

impúdico, ca. adj. Tie’ỹ.

impuesto, ta. adj. Moĩmbyre mbaretépe. 2. m. Pirapire oñeme’ẽ va’erã tetãme.

impugnar. tr. Mbotove, mbohovái.

impulsar. tr. Mboguata, myaña, momýi.

impulso. m. Ñemboguata, ñemyaña, ñemomýi.

impune. adj. Apo vai ojeheja ñenupã’ỹre.

impunidad. f. Jeheja rei apo vai.

impureza. f. Ky’a, mba’e ky’a, marã.

impuro, ra. adj. Ky’a, tie’ỹ, tyai.

imputación. f. Ñemboja.

imputar. tr. Mboja.

inacabable. adj. Pave’ỹ, opa’ỹva.

inaguantable. adj. Ndaikatúiva jaiko hendive, ijarhel eterei. 2. Jejokokuaa’ỹva.

inalterable. adj. Ñaiñambuéiva, ñembyai’ỹva.

inapetencia. f. Karuse’ỹ, juruhe’ỹ, karu’i.

inapetente. adj. Karu’i.

inasequible. adj. Jehupyty’ỹva.

inasistencia. f. Pore’ỹ.

inaudito, ta. adj. Ñehendu’ỹva.

inauguración. f. Ñepyrũ, jeporuypy, jepe’a, jechauka ypy.

inaugurar. tr. Moñepyrũ.

incansable. adj. Kane’õ’ỹva.

incapaz. adj. Pituva, katupyry’ỹ, aruru.

incautarse. prnl. Ñemomba’e, ñembojára.

incendiar. tr. Hapy, mbokái. 2. prnl. Jehapy, kái.

incendiario, ria. adj. Ohapyséva.

incendio. m. Kái, jehapy, jekái.

incertidumbre. f. Py’aheta, py’amokõi.

incesantemente. adv. Mante, manterei, jeheja’ỹre.

incienso. m. Yvyra paje, yvyra aysy. 2. Tatatĩ hyakuã porãva.

incierto, ta. adj. Herunguã, hesakã’ỹ.

incinerar. tr. Motanimbu, mbokusugue.

incisión. f. Ñekytĩ.

incisivo, va. adj. Kytĩha. diente i. Tãi kytĩha, tãi akua.

inciso. m. Jehai pehẽngue (vore).

incitar. tr. Mboakãraku, mboliga.

inclinación. f. Jero’a, teko vã.

inclinado, da. adj. Jayvy, jero’a, vã, karapã.

inclinar. tr. Mbojerova, mokarapã, movã. i. la cabeza. Ñakãity. 2. prnl. Jayvy, jero’a, vã.

incluido, da. adj. Ñemoingepyre, ñemoĩ pype.

incluir. intr. Moinge pype, moĩ pype.

inclusive. adv. Avei, ave.

incluso, sa. adj. Ñemoĩmbyre, ñemoige pype.

incluso. adv. Avei, ave.

incógnito, ta. adj. Jekuaa’ỹva. de i. Kañyhápe.

incoherente. adj. Tarova, ñe’ẽ rei, hekope’ỹ.

incoloro, ra. adj. Sa’yỹ, para’ỹ.

incombustible. adj. Ndokaikatúiva, ndojehapykatúiva.

incomodar. tr. Myangekói, monguerái, mbyaju.

incomodidad. f. Jeikoporã’ỹ, vy’a’ỹ.

incómodo, da. adj. Oiko asýva, oikoporã’ỹva. 2. Naiporãi ojeporu haguã.

incomparable. adj. Jojaha’ỹ.

incompleto, ta. adj. Noñemoĩmbáiva.

incomunicado, da. adj. Ha’eño, ka’irãime ha’eño, ndikatúiva oñe’ẽ avavéndi.

incomunicar. tr. Moha’eño, mbotove oñe’ẽ haguã.

inconcebible. adj. Ndohasáiva akã rupi, ndoikéiva avave akãme.

inconciliable. adj. Jekupyty’ỹ. 2. pl. Ndikatúiva ñomoirũ.

incondicional. adj. Oipytyvõ katuetéva.

incondicionalmente. adv. Katuete, rei.

inconmensurable. adj. Tuicha iterei, ha’ãrã’ỹ.

inconsciente. adj. Py’amanóva, py’akañýva, tarova.

inconsolable. adj. Vy’a’ỹme naipohãiva.

inconstancia. f. Pytaso’ỹ, jere rei, py’aheta.

inconstante. adj. Py’ahetáva.

incontable. adj. Ndaipapapyrãi, ndikatúiva ojepapa.

incontinencia. f. Jejoko’ỹ. i. de orina. Kuaru rei.

incorporar. tr. Moinge, mbojoapy. 2. Moñembo’y. 3. prnl. Ñemoinge. 4. Ñembo’y.

incorpóreo, a. adj. Hete’ỹva.

incorrecto, ta. adj. Hekope’ỹ, ojavýva, noĩporãiva.

incrédulo, la. adj. Ndogueroviáiva.

increíble. adj. Jeguerovia’ỹ, ikatu’ỹva jarovia.

incrementar. tr. Mbotuichave, mbohetave.

increpar. tr. Ja’o.

incriminar. tr. Mboja.

incruento, ta. adj. Tuguy oñehẽ’ỹvare.

incrustar. tr. Moinge pype. 2. prnl. Ike pype.

incubar. tr. Mboja.

inculpar. tr. Mboja tembiapo vaípe.

incultura. f. Tavy reko.

indagar. tr. Hyvykói, typeka, porandu, vichea.

indebidamente. adv. Hekope’ỹ.

indecencia. f. Tie’ỹ.

indecente. adj. Tie’ỹ.

indecible. adj. Ja’ekuaa’ỹva.

indefinido, da. adj. Jekuaaporã’ỹ, kuaa’ỹva.

indeleble. adj. Oje’o’ỹva, ogue’ỹva.

indemnizar. tr. Mbyekovia, me’ẽjevy.

independencia. f. Sãso.

indestructible. adj. Oñembyai katu’ỹva.

indicación. f. Techauka.

indicar. tr. Hechauka.

índice. m. Techaukaha. dedo i. Kuã mbo’e.

indicio. m. Techaukaha.

indiferencia. f. Ñepena’ỹ.

indígena. adj. Tetãygua, ava, ypykue, ñandéva, tetã memby, te’ýi.

indigencia. f. Mboriahu apĩ.

indigestar. tr. Mopunga. 2. prnl. Punga.

indigestión. f. Punga, py’avai.

indignación. f. Pochy, ñeko’õi.

indio, dia. adj. Ava. U. t. c. s.

indirecta. f. Ñe’ẽreity, ñe’ẽsuguy.

indirecto, ta. adj. Karẽ, suguy.

indisciplina. f. Ne’ẽrendu’ỹ.

indisciplinado, da. adj. Ñe’ẽrendu’ỹva, kachiãi.

indiscreto, ta. adj. Jurumy’ỹi.

indiscutible. adj. Añeteguaite.

indisoluble. adj. Jeikatu’ỹva, hykukatu’ỹva.

indispensable. adj. Tekotevẽte.

indisponer. tr. Moñeko’õi, moingo vai. 2. prnl. Rasy vevúi.

indisposición. f. Tasy vevúi, tasy katu, tasy pu’ã.

indistintamente. adv. Peteĩcha.

individual. adj. Tee, peteĩme guarã.

individuo. m. Tekove, máva, ava, mbya, tapicha.

indivisible. adj. Ikatu’ỹva oñembovo.

indocumentado, da. adj. Kuatia’ỹ.

indolencia. f. Pireja.

indolente. adj. Pireja, pituva.

indomable. adj. Ikatu’ỹva oñembo’e, sagua’a, sarigue.

indómito, ta. adj. Sagua’a, hesaite.

indudable. adj. Añete, katuete.

indumentaria. f. Ao.

industria. f. Apopy.

industrial. adj. Apopyre. 2. com. Apopy jára.

inédito, ta. adj. Nohẽmbyre’ỹ, noñenohẽiva.

inefable. adj. Mombe’upyra’ỹ, iporãite.

ineficiencia. f. Katupyry’ỹ, jejapo vai vai.

ineptitud. f. Katupyry’ỹva reko, pituva reko.

inepto, ta. adj. Katupyry’ỹ, pituva.

inerte. adj. Heko manóva.

inesperadamente. adv. Sapy’ánte, ñaha’arõ’ỹre.

inesperado, da. adj. Sapy’a, sapy’agua.

inestable. adj. Pyta’ỹ.

inexcusable. adj. Ñeñyrõ katu’ỹva.

inexistente. adj. Oĩ’ỹva.

inextinguible. adj. Ikatu’ỹva oñembogue.

infalible. adj. Javykuaa’ỹva, ikatu’ỹva ojavy.

infaliblemente. adv. Katuete.

infancia. f. Mitã reko.

infante. m. Mitã, mitã’i.

infanticida. com. Mitã jukaha.

infarto. m. Korasõ soro.

infatigable. adj. Kane’õ'ỹva.

infausto, ta. adj. Po’a’ỹ, pane.

infección. f. Mba’asy, pámo.

infectar. tr. Mopama, 2. prnl. Pama.

infecundo, da. adj. Ñemoña’ỹva.

infeliz. adj. Vy’a’ỹva, po’a’ỹva, chavi.

inferior. adj. Iguyve, sãmbyhypyre, poguypegua, vaive.

inferir. tr. Nohẽ, hekýi.

infernal. adj. Añaretãmegua, vai eterei.

infestar. tr. Mbohasy.

infidelidad. f. Akãratĩ, ñemoakãratĩ.

infierno. m. Añaretã, mba’epochy retã.

ínfimo, ma. adj. Kyto, michĩmi, michĩ eterei.

infinidad. f. Apyra’ỹ, hetaite rasa.

infinito, ta. adj. Apyra’ỹ, hypa’ỹ, pave’ỹ, ndopáiva, 2. m. Pave’ỹ.

inflación. f. Viru guejy.

inflado, da. adj. Avevo, aruru.

inflamación. f. Ruru, pámo.

inflamar. tr. Myendy. 2. Mboruru, pama.

inflar. tr. Mbovu. 2. prnl. Vu.

inflexible. adj. Vã’ỹva, ñemokarẽ’ỹva, ojetu’úva.

información. f. Momarandu.

informado, da. adj. Oikuaáva, ñemomarandúva.

informal. adj. Kate’ỹ. 2. Púa, kachiãi, arriéro, púa tarara.

informante. com. Omombe’úva, pyrague.

informar. tr. Mombe’u, momarandu.

informe. m. Mombe’u, marandu.

infortunio. m. Po’a’ỹ, jeiko asy.

infracción. f. Jejavy, hekope’ỹva.

infranqueable. adj. Ikatu’ỹva rehasa.

ínfulas. f. Jevu, jejapo.

infusión. f. Ygua. i. de yerba mate. Ka’ay, ka’ary, terere.

ingeniero, ra. m. y f. Apokuaaha.

ingerir. tr. ‘U, mokõ, syryku.

ingle. f. Tambeypy, takamby.

ingratitud. f. Hechakuaa’ỹ reko.

ingrato, ta. adj. Ohechakuaa’ỹva.

ingresar. intr. Ike.

ingreso. m. Jeike.

inhábil. adj. Pituva.

inhalar. tr. Hetũ.

inhibir. tr. Mboyke. 2. prnl. Ñemboyke, piã.

inhumar. tr. Ñotỹ.

inicial. adj. Ypypegua, ñepyrũ.

iniciar. tr. Ñepyrũ.

inicio. m. Ñepyrũ.

ininteligible. adj. Ñekumby’ỹva, ojekuaa katu’ỹva.

injertar. tr. Momenda yvyra, moingove rakã ambue tapópe.

injuria. f. Marã, ñe’ẽ marã, meguã, ñe’ẽ meguã, jahéi, jeja’o.

injuriar. tr. Ja’o, momarã, jahéi.

injusticia. f. Joja’ỹ reko.

inmaduro, ra. adj. Peky, aky, ropeju.

inmediatamente. adv. Mandi, ko’ãgaite.

inmediato, ta. adj. Ko’ãgagua, hi’aguĩva.

inmenso, sa. adj. Popeno, posogue, tuicha ikoe.

inminente. adj. Oupotaitéva.

inmiscuirse. prnl. Jasuru, ike rei, ñekuã.

inmoral. adj. Hekopegua’ỹ, vai, tajasu, tie’ỹ.

inmortal. adj. Omano’ỹva, manokuaa’ỹva.

inmóvil. adj. Omyi’ỹva, nomýiriva.

inmundo, da. adj. Ky’a, tajasu.

inmune. adj. Hasy katu’ỹva.

innato, ta. adj. Oikove ypy guive guare.

innavegable. adj. Y ndikatúiva oguata hese yga.

innoble. adj. Marangatu’ỹva.

innovación. f. Ñembopyahu.

innovar. tr. Mbopyahu.

innumerable. adj. Heta itereíva.

inocencia. f. Py’apotĩ, teko tavy.

inocente. adj. Py’apotĩ, marã’ỹ, mba’eve vai ndojapóiva.

inodoro, ra. adj. Hyakuã’ỹva. 2. m. Guáter.

inofensivo, va. adj. Py’amarangatu, noñorairõiva.

inoportuno, na. adj. Ou porã’ỹva.

inorgánico, ca. adj. Ndahetéiva.

inquebrantable. adj. Ñemopẽkatu’ỹva, ovakatu’ỹva.

inquietar. tr. Moangata, myangekói.

inquieto, ta. adj. Púa, púa tarara.

inquietud. f. Tuguyho, jepy’apy, angekói.

inquilino, na. m. y f. Óga poruha hepýre.

inquina. f. Pochy.

inquirir. tr. Heka, porandu.

inquisidor, ra. adj. Typekaha, poranduha, hekaha. U. t. c. s.

insaciable. adj. Hyguatã’ỹva.

insanable. adj. Okuera’ỹva.

inscribir. tr. Hai téra jeike haguã peteĩ tendápe.

insecticida. m. Vícho jukaha, moñái jukaha, yso jukaha.

insecto. m. Moñái, vícho, yso.

insensatez. f. Teko tarova.

insensato, ta. adj. Tarova.

insensible. adj. Poroporiahuvereko’ỹva, noñandúiva, pire jy, pire atã.

inseparable. adj. Ndikatúiva ojepe’a, ojoaju meméva.

inservible. adj. Kue, ngue, ndikatúimava ojeporu.

insigne. adj. Herakuã porãva, ojekuaáva hembiapo porãre.

insignificancia. f. Výro rei, mba’e chu’i, jagua ry’ái.

insignificante. adj. Sa’i, kytomi, pererĩ.

insinuante. adj. Kuaaukavýva, ñehendukáva.

insinuar. tr. Kuaaukavy, ñehenduka.

insípido, da._adj. Ay, he’ỹ, joha.

insistir. intr. Ñe’ẽ jey jey, japo jey jey.

insolación. f. Jope, kuarahy mbohasypy.

insólito, ta. adj. Ndojejuhumeméiva.

insolvencia. f. Sogue.

insolvente. adj. Sogue, so’i.

insomne. adj. Oke’ỹva.

insomnio. m. Kerasy, ke’ỹ.

insondable. adj. Tugua’ỹ, ndikatúiva ojekuaa heko.

insoportable. adj. Pohýi eterei.

inspeccionar. tr. Ma’ẽ ma’ẽ.

inspector, ra. m.y f. Ma’ẽha.

inspiración. f. Ñe’ẽkuaa syry, apytu’ũ roky, py’amongeta.

inspirador, ra. adj. Py’amongetaha. U. t. c. s.

instalación. f. Ñemoĩ, ñemohenda.

instalar. tr. Moĩ, mohenda. 2. prnl. Ñemohenda.

instantáneamente. adv. Sapy’aite, tesapirĩme, araveráicha.

instantáneo, a. adj. Sapy’aitegua.

instante. m. Sapy’a, sapy’ami, tesapirĩ, syrýky. en ese i. Upévo.

instar. tr. Jerure jey jey.

instigar. tr, Hatapyña, ñatõi, kutu kutu, mokyre’ỹ.

instinto. m. Andu reko.

institutriz. f. Mitã mbo’ehára ogapegua.

instrucción. f. Moaranduha.

instructor, ra. m. y f. Mbo’ehára, moaranduhára.

instruido, da. adj. Arandu.

instruir. tr. Moarandu, tavy’o, mbo’e, mbohesape’a. 2. prnl. Ñemoarandu.

instrumento. m. Tembiporu. i. musical. Tembipu. afinar i. musical. Ñatõi. ejecutar i. musical. Ñatõi, mbopu.

insubordinado, da. adj. Opu’ãva mburuvicháre.

insufrible. adj. Pohýi eterei.

insultar. tr. Ja’o.

insulto. m. Ja’o, ñe’ẽ api.

intachable. adj. Potĩ, joheipyre, marã’ỹ.

intacto, ta. adj. Ojepoko’ỹva, marã’ỹ.

intangible. adj. Ikatu’ỹva japoko.

íntegro, gra. adj. Oĩmbáva. 2. Marangatu.

intelecto. m. Apytu’ũ, mba’ekuaa, akã.

intelectual. adj. Apytu’ũme omba’apóva. U. t. c. s.

inteligencia. f. Arandu, kuaa, tembikuaa, katupyry, akãguasu. i. mutua. Jokupyty.

inteligente. adj. Arandu, akãguasu, ha’eve, katupyry. poco i. Akãne.

inteligible. adj. Ñekumbykatúva, ojekuaakatúva.

intemperie. f. Ára resa, ñu rei. a la i. Okápe, ára resápe.

intención. f. Apose, pota, tembipota.

intendente, ta. m. Terekua, táva rerekua.

intensamente. adv. Asy, eterei, iterei, terei.

intenso, sa. adj. Asy, hatã, mbarete.

intentar. tr. Ha’ã, ñeha’ã, ñepia’ã.

intercalar. tr. Mombyte, mopa’ũ. 2. prnl. Pa’ũ pa’ũ.

interceder. tr. Ñemombyte, ñemopa’ũ, ñe’ẽ, jerure.

interceptar. tr. Joko, kytĩ, hapera’arõ.

intercesión. f. Poromoingoporãse, jerure ambuére.

intercesor, ra. adj. Jerureha. U. t. c. s.

interés. m. Py’apy, kuaase. 2. Viru memby.

interesante. adj. Porombojesarekóva, porombovy’áva, vy’a me’ẽha.

interino, na. adj. Hekovia sapy’a.

interior. adj. Hyepypegua. 2. m. Tyepy. i. de. Py, pype. i. de la pieza. Kotypy.

interjección. f. Ñe’ẽndýi.

interlocutor, ra. m. y f._Ñemongetáva ndive. interlocutores. Ñomongetáva.

intermediario, ria. adj. Pa’ũmegua, mbytepegua. 2. m. Oporomopa’ũva, mbytepeguáva.

intermedio, dia. adj. Pa’ũmegua, mbytepegua. 2. m. Pa’ũ, mbyte.

interminable. adj. Pave’ỹ, ndopavéiva, opave’ỹva, apyra’ỹva.

intermitente. adj. Sapy’apy’a, pa’ũ pa’ũ.

internacional. adj. Heta tetã rehegua.

internar. tr. Moinge. 2. prnl. Ike.

interno, na. adj. Pypegua, tyepypegua.

interpelación. f. Jerure, porandu hatã.

interpelar. tr. Jerure, porandu hatã.

interponer. tr. Moĩ mbytépe, moĩ pa’ũme.

interpretar. tr. Kuaa, myesakã, teko ra’ã.

intérprete. com. Mbohasahára, ñe’ẽ mbohasaha, teko ra’ãha.

interrogación. f. Porandu, ñeporandu. signo de i. Kyporandu.

interrogante. m. Porandu, ñeporandu.

interrogar. tr. Porandu.

interrogativo, va. aflj. Porandúva.

interrogatorio. m. Ñeporandu, porandu heta.

interrumpir. tr. Joko sapy’a, mbopoi sapy’a.

intersticio. m. Mbytepegua, tiri, pa’ũ.

intervalo. m. Pa’ũ.

intervenir. intr. y tr. Ike apytépe, ñemoinge, mba’apo avei.

interventor, ra. adj. Tembiapokue rechaha. U. t. c. s.

intestinal. adj. Tyekue rehegua. meteorismo i. Tye Vu.

intestino. m. Tye, tyekue.

intimar. intr. Joaju, ñemoirũ. 2. tr. Jopy.

intimidad. f. Añohapegua, tekove ñemiha.

intolerable. adj. Ikatu’ỹva ñamokõ, pohýi.

intolerancia. f. Ñyra’ỹ.

intolerante. adj. Noma’ẽiva tapicha rekóre, noñyrõséiva.

intoxicación. f. Pohãjuka mba’asy.

intoxicar. tr. Mopohãjuka.

intraducible. adj. Ndikatúiva oñembohasa ambue ñe’ẽme.

intramuscular. adj. To’opypegua.

intranquilidad. f. Py’aguapy’ỹ, angekói.

intranquilizar. tr. Myangekói, mbopy’atyai. 2. prnl. Ñeangekói, jepy’apy.

intransigente. adj. Noñemovãiva, osẽ’ỹva hapégui.

intransitable. adj. Jehasakatu’ỹva, jehasa hasýva.

intrascendente. adj. Výro rei, so’o.

intratable. adj. Santoro, arhel.

intrépido, da. adj. Py’aguasu.

intriga. f. Pokarẽ, jatapy.

intrigante. adj. Pokarẽva, ojatapýva.

intrigar. intr. Jatapy.

intrincado, da. adj. Javo’ói, javorái.

intrínsecamente. adv. Hekópe, ha’etépe.

intrínseco, ca. adj. Hekopegua, hyepypegua.

introducción. f. Jeikeha, moñepyrũ, ñepyrũmby, ñe’ẽ tenondegua, ñe’ẽ ñepyrũ.

introducir. tr. Moinge, ñoña, moñepyrũ. 2. prnl. Ike, suru, sururu.

introductor, ra. adj. Omoñepyrũva, moingeha. U. t. c. s.

intruso, sa. adj. Oike reíva, oikéva imba’e’ỹme.

inundación. f. Ysẽ, y japyhy.

inundado, da. adj. Y japyhýva.

inundar. tr. Ñuvãmba ýpe. 2. prnl. Japyhy y.

inútil. adj. Oñekotevẽ’ỹva, tekorei, pituva, marãve reko, aruru, pijy.

inutilizar. intr. Porombyai, mba’embyai. 2. tr. Mbyai purukuaa’ỹ meve.

inútilmente. adv. Rei, reínte, reípe.

invadir. tr. Jasuru, ike rei, sororo.

inválido, da. adj. Meguã, marachachã.

invariable. adj. Naiñambuéiva.

invasor, ra. adj. Jasurúva. 2. i. de tierra. Yvy pyhyha.

invencible. adj. Ndaipóri ipu’akáva hese, ndaipóri osẽva hese.

invención. f. Juhu, johu, apytu’ũ rokykue.

inventado, da. adj. Johupyre, juhupyre. 2. Gua’u.

inventar. tr. Juhu mba’e pyahu. 2. Ñe’ẽ gua’u.

invernadero. m. Tenda ro’y ramo guarã.

invernal. adj. Ro’y rehegua, ro’ypegua.

invernar. intr. Ke ro’y jave.

inverso, sa. adj. Jerepyre.

invertido, da. adj. Oñakãyvývo. 2. Teviro.

invertir. tr. Mbojere, mboapajeréi, japaro.

investigar. tr. Typeka, povyvy, mboguyguy, jyvykói, pyguara, jetypeka.

invierno. m. Araro’y, ro’y.

inviolable. adj. Ñemomarãkatu’ỹva, ñembope’akatu’ỹva.

invisible. adj. Ndojehecháiva, ojehechakuaa’ỹva.

invitación. f. Ñepepirũ, ñekuave’ẽ, tenói, pepirũ.

invitar. tr. Kuave’ẽ, pepirũ, henói. i. a comer. Kõvida.

invocar. tr. Henói, ‘e réra.

involuntario, ria. adj. Pota’ỹ, reigua.

invulnerable. adj. Ndikatúiva ojejapi.

inyección. f. Pohã kutu.

inyectar. tr. Moinge kutuha, kutu.

ipso facto. Mandi, ãgaite.

ir. intr. Ha, ho. ir de cuerpo. Kaka. ir juntos. Jogueraha. 2. prnl. Hasa, jei, pykúi, je’ói.

ira. f. Pochy, pochykue.

iracundo, da. Pochy.

irascible. adj. Pochy reíva, pirevai.

iris. m. Resa ra’ỹi. arco i. Ararokái, jy’y, júi.

ironía. f. Ñe’ẽkõi, ñembohory.

irradiar. tr. Myasãi, jajái, hesape.

irrealizable. adj. Ikatu’ỹva ojejapo.

irreconciliable. adj. Noñeñyrõséiva.

irreflexivo, va. adj. Naiñakãi, ndojepy’amongetáiva.

irrefrenable. adj. Ikatu’ỹva ojejoko.

irrefutable. adj. Ikatu’ỹva ñambohovái.

irregular. adj. Hekope’ỹ. 2. Sỹi’ỹ.

irremediable. adj. Naipohãiva, pohã’ỹva.

irremediablemente. adv. Katuete.

irresistible. adj. Jejokokatu’ỹva.

irrespetuoso, sa. adj. Hova’atã, ombohováiva.

irresponsable. adj. Ndaijeroviahái.

irrevocable. adj. Naipohãiva, noñemboguevíriva.

irrigar. tr. Mohe’õ, myakỹ.

irritable. adj. Iñangekói reíva, heko pochýva.

irritación. f. Ñeko’õi, ko’õ, pipi. i. de la piel. Joha.

irritar. tr. Ko’õ, ropipi. 2. prnl. Ñeko’õi, pipi. i. la piel. Jy.

irrumpir. intr. Guahẽmba, jasuru, soro, sororo, sururu.

irrupción. f. Jejasuru, ñeguahẽmba.

isla. f. Ypa’ũ, íla. i. de árboles en medio del campo. Íla, ñu pa’ũ.

isósceles. adj. Takambymbohapy mokõi ojojáva.

istmo. m. Yvy jyva.

itinerario. m. Taperã.

izar. tr. Hupi.

izquierdista. adj. Asugua.

izquierdo, da. adj. Asu. 2. f. Asu. a la i. Asu gotyo. mano i. Po asu.

(*) El significado de las palabras fue extraido de Natalia Krivoshein de Canese y Feliciano Acosta Alcaraz. “Ñe’ryru (Avañe' - Karaiñe’ // Karaiñe’ - Avañe') - Diccionario (Guaraní - Español // Español - Guaraní)” (2003), integrantes del Instituto Superior de Lenguas de la Universidad Nacional de Asunción. Ed. por Ediciones y Arte S. R. L., segunda edición, Colección Ñemit, Asunción.

Additional information